Bài nói chuyện của Robert Greene về sách viết về chiến lược, chiến thuật chiến tranh rất thú vị. Dẫn chứng từ Tôn Tử, Mushashi, Alexand đại đế. thần thoại Hy Lạp, Napoleon, Lincon,,,
Tác giả này bị đột quỵ và đang chạy đua với thời gian để viết cuốn sách cuối cuộc đời mà được ông coi coi là cuốn sách quan trọng nhất của đời mình. Chúc ông thành công.
Đây không phải là một cuốn sách về chiến lược thông thường – đã có hàng ngàn cuốn sách khác viết về chủ đề đó.
Đây là một cuốn sách về chiến lược quân sự, một dạng tri thức và triết lý rất đặc biệt mà tôi tin rằng có sự liên quan to lớn đến bất kỳ cuộc xung đột nào và mọi tình huống mà chúng ta gặp phải trong cuộc sống hàng ngày.
Nhưng có điều gì đó rất đặc biệt về chiến lược quân sự, điều mà tôi nghĩ chưa bao giờ thực sự được đề cập đến. Ý tôi là như sau.
Trong suốt nhiều thế kỷ, tất cả các ý tưởng xuất sắc về cách chiến đấu hiệu quả nhất đã được phát triển và tập hợp lại để tạo thành một hệ thống tri thức quân sự.
Đôi khi, những ý tưởng này được ghi chép lại thành các tài liệu và sách hướng dẫn, nổi tiếng nhất trong số đó là "Binh pháp Tôn Tử".
Nhưng tri thức này không bao giờ được giảng dạy trong các trường đại học, và những cuốn sách này cũng không bao giờ được công chúng nói chung đọc.
Thay vào đó, khối thông tin khổng lồ về nghệ thuật chiến tranh được giới tinh hoa cai trị một quốc gia giữ kín và tích trữ một cách ghen tuông.
Chẳng hạn, một vị vua hoặc nhà lãnh đạo của một quốc gia sẽ có một bản sao của "Binh pháp Tôn Tử", giữ nó bên giường ngủ, đọc nó, và chia sẻ với các cố vấn thân cận nhất cũng như các tướng lĩnh hàng đầu của mình.
Một nhóm nhỏ người này sẽ thỉnh thoảng gặp nhau để thảo luận về các ý tưởng và cách áp dụng chúng vào các cuộc chiến và tình huống mà họ đang đối mặt.
Các sĩ quan và binh lính trong quân đội chỉ được học về chiến thuật, tức là nghệ thuật giải quyết các nhu cầu và vấn đề trước mắt của một đội quân.
Nhưng họ bị loại trừ một cách nghiêm ngặt khỏi việc nghiên cứu chủ đề rộng lớn hơn là chiến lược.
Điều tương tự cũng xảy ra trong văn hóa của toàn xã hội.
Những người thuộc tầng lớp tinh hoa có học thức có thể đọc sách về các vấn đề tâm linh trừu tượng, triết học, hay bất cứ thứ gì, nhưng họ không bao giờ có thể tiếp cận được những cuốn sách như "Binh pháp Tôn Tử".
Tôi không nghĩ có bất kỳ dạng tri thức nào khác có tác động sâu sắc và lâu dài đến lịch sử mà lại chỉ được nghiên cứu bởi rất ít người như vậy.
Và điều này, tất nhiên, đặt ra câu hỏi: tại sao?
Thoạt nhìn, bạn có thể nghĩ rằng chiến lược quân sự là một chủ đề kỹ thuật, bí truyền. Nhưng tôi không nghĩ đó là lý do.
Tôi nghĩ đó là vấn đề về quyền lực.
Bạn thấy đấy, trong những tri thức và cuốn sách này chứa đựng tất cả các ý tưởng xuất sắc về cách biến một tình huống tiêu cực thành tích cực, cách xác định điểm yếu tâm lý của đối thủ và khai thác những điểm yếu đó để khiến kẻ thù tự đánh bại chính mình, cũng như các ý tưởng về cách tổ chức quân đội và truyền cảm hứng để họ chiến đấu.
Về cơ bản, chiến lược quân sự là một cây cầu nối giữa ý tưởng và sự chuyển hóa thành hiện thực. Tôi gọi nó là triết lý thực tiễn tối thượng.
Và loại tri thức thực tiễn này, nếu rơi vào tay công dân và binh lính, có thể rất nguy hiểm.
Nó có thể dẫn đến thay đổi, thậm chí là cách mạng. Vì vậy, thông tin này được giữ kín khỏi họ.
Vào năm 1801, khi những nô lệ trên đảo mà ngày nay được gọi là Haiti nổi dậy chống lại chủ nhân người Pháp của họ, điều đầu tiên họ làm là lấy được những cuốn sách về chiến lược quân sự bị bỏ lại và nghiên cứu chúng ngày đêm.
Họ làm điều này vì biết rằng chính Napoleon Bonaparte đã gửi một con tàu đầy binh lính để đàn áp cuộc nổi dậy này.
Những người nô lệ chưa từng học chiến lược, và họ cần tri thức này để có thể đối đầu với quân đội của Napoleon trên chiến trường.
Nhưng còn một điều gì đó sâu xa hơn đang diễn ra.
Đây là một cuộc chiến tối thượng, một môi trường căng thẳng tột độ, nơi họ phải lựa chọn giữa việc bảo vệ sợi dây tự do mong manh mà họ có hoặc trở lại kiếp nô lệ.
Trong tình huống như vậy, con người dễ trở nên bối rối, cảm xúc, mắc sai lầm và mất kiểm soát.
Đối với họ, chiến lược quân sự đại diện cho một cầu thang mà họ có thể leo lên để nâng mình vượt qua tình huống căng thẳng và hỗn loạn, có được cái nhìn tổng quan về toàn bộ chiến trường và mọi thứ đang diễn ra, hành động với mục tiêu và định hướng rõ ràng, từ đó kiểm soát tình hình.
Và tất nhiên, các nhà lãnh đạo của cuộc nổi dậy này đã nghiên cứu chiến lược một cách rất phù hợp, bởi họ trở thành đội quân đầu tiên trong lịch sử đánh bại một quân đội Pháp dưới thời Napoleon – một thành tựu đáng kinh ngạc.
Bây giờ bạn có thể đang tự hỏi:
“Điều đó rất thú vị trên phương diện lịch sử, nhưng nó liên quan gì đến chúng ta bây giờ? Chúng ta không sống trong thời đại như vậy. Đây là một thời đại khai sáng hiện đại, mọi thứ đã thay đổi.”
Tôi xin báo cáo rằng thực tế không có gì thay đổi.
Chiến lược quân sự vẫn là một chủ đề chỉ được nghiên cứu sâu bởi các chuyên gia trong các trường quân sự khép kín, bởi một số lượng rất nhỏ người, chủ yếu là đàn ông.
Tình trạng này gần như không khác gì so với hàng ngàn năm qua.
Tôi không nói rằng có những tầng lớp tinh hoa trong quốc gia này đang kiểm soát việc tiếp cận thông tin về chiến lược quân sự.
Tôi nghĩ có điều gì đó khác đang diễn ra – một vấn đề về tư tưởng hoặc văn hóa.
Chúng ta sống trong một nền văn hóa đề cao các giá trị và lý tưởng như hòa hợp với người khác, hợp tác, làm việc nhóm, không tạo ra nhiều xung đột hay đối đầu.
Đây là những giá trị của hòa bình. Ngược lại, chiến tranh bị coi là điều gì đó đen tối và nham hiểm, một di tích của quá khứ man rợ của chúng ta.
Đối với một nền dân chủ hiện đại, một siêu cường, chiến tranh là một điều ác cần thiết.
Và vì là điều ác cần thiết, chúng ta có một lực lượng quân sự – một nhóm chuyên gia nghiên cứu và tiến hành chiến tranh thay cho chúng ta.
Dường như chúng ta dựng lên một rào cản kiên cố: một bên là quân đội, một bên là đời sống xã hội hoặc cá nhân.
Một người vượt qua rào cản này, mang tri thức từ "Binh pháp Tôn Tử" và áp dụng nó vào một tình huống xã hội, chẳng hạn như trong văn phòng, sẽ bị coi là mang lại sự hung hăng, xung đột và đối đầu vào một môi trường xã hội vốn mong manh.
Đây là một định kiến văn hóa, nhưng thực tế không đúng với sự thật.
500 năm trước, chiến lược gia vĩ đại của Trung Quốc, Tôn Tử, đã định nghĩa "Binh pháp" theo cách mà tôi nghĩ sẽ không bao giờ bị vượt qua.
Ông nói: "Nghệ thuật chiến tranh là chiến thắng với tối thiểu máu đổ và tối thiểu bạo lực."
Nếu để thắng một cuộc chiến mà bạn phải đổ nhiều máu, thì bạn không nên đánh trận đó. Một nghệ nhân chiến tranh cố gắng đạt đến lý tưởng này càng gần càng tốt.
Vì vậy, thực tế, một người thấm nhuần "Binh pháp Tôn Tử" biết cách giải quyết xung đột một cách tỉnh táo và lý trí, biết cách tránh những rắc rối nhỏ nhặt, chọn trận đấu của mình một cách cẩn thận, và tạo ra ít xung đột, ít kháng cự, ít vấn đề hơn xung quanh mình.
Đồng thời, trong khi có những định kiến văn hóa mà tôi đang nói đến về chiến tranh, thực tế chúng ta đang đối mặt hàng ngày lại rất khác.
Có một sự ngắt kết nối lớn.
Tôi nghĩ tất cả chúng ta đều đồng ý rằng so với cuộc sống của cha mẹ và ông bà chúng ta, thế giới ngày nay cạnh tranh hơn nhiều, thậm chí khốc liệt hơn bất cứ điều gì họ từng biết.
Xã hội đã phân mảnh thành nhiều nhóm khác nhau: chúng ta có những cuộc chiến kinh doanh, chiến tranh văn hóa, chiến tranh trên internet, chiến tranh chính trị.
Điều xảy ra trong nhiều nhóm là con người không còn gắn bó mạnh mẽ với công ty, quốc gia hay bất kỳ nhóm nào họ thuộc về.
Trong môi trường cạnh tranh này, họ không thể tránh khỏi việc nghĩ về bản thân trước tiên, về chương trình nghị sự và lợi ích của riêng mình.
Đôi khi, điều này xung đột với lợi ích của nhóm.
Khi bạn mở rộng điều này ra toàn cầu, với hàng triệu người khao khát quyền lực và kiểm soát cuộc sống, số phận của họ, bạn tạo ra một thời khắc chưa từng có trong lịch sử, nơi nhiều người tạo ra các cuộc đấu tranh quyền lực trong những môi trường như công ty – điều chưa từng tồn tại trước đây.
Chẳng hạn, chính trị văn phòng là một hiện tượng hoàn toàn mới.
Chúng ta không nhận ra rằng 40 năm trước, không có khái niệm này. Đây là một từ mới.
Trong một nền văn hóa không khuyến khích sự hung hăng công khai, nhiều người chuyển sang hung hăng thụ động để đạt được điều họ muốn. Họ trở nên xảo quyệt và thao túng, hoạt động như những chiến binh du kích trong môi trường xã hội.
Khi bạn cộng tất cả lại – sự mới mẻ của hiện tượng này, sự hỗn loạn của các cuộc chiến khác nhau trong cuộc sống, và sự tinh vi mà nhiều người sử dụng để chiến đấu – bạn có một môi trường rất nguy hiểm và khó khăn để chúng ta điều hướng.
Điều thường xảy ra khi con người đối mặt với tình huống có nhiều cuộc chiến từ nhiều hướng là chúng ta trở nên rất chiến thuật.
Ở đây, chiến thuật nghĩa là chúng ta cố gắng hết sức để giải quyết các vấn đề trước mắt xung quanh mình.
Chúng ta phản ứng với những gì người khác đưa ra, và tôi gọi đây là "địa ngục chiến thuật".
Một khi bạn rơi vào địa ngục chiến thuật, liên tục phản ứng với những gì xảy ra xung quanh, rất khó để thoát ra. Bạn bị khóa trong trạng thái này.
Chúng ta có thể hưởng lợi to lớn, hơn bao giờ hết, từ một sự chuyển hóa tinh thần, nơi chúng ta nâng tâm trí mình vượt qua sự hỗn loạn và các cuộc chiến này, có được một góc nhìn cao hơn về những gì đang diễn ra xung quanh, và có sự rõ ràng, định hướng mà chiến lược quân sự được thiết kế để mang lại – giống như góc nhìn mà giới tinh hoa đã có trong nhiều thế kỷ, và những nô lệ nổi dậy ở Haiti đã tiếp cận được.
Cuốn sách của tôi là một nỗ lực để giải phóng chiến lược quân sự khỏi nhà tù mà nó đã bị giam cầm hàng ngàn năm, và đưa nó đến với từng người, để bạn có thể sử dụng nó theo cách bạn muốn, để bạn có thể trở thành một chiến lược gia bậc thầy của chính mình.
Việc tôi thảo luận về chiến tranh ở đây không phải là vấn đề đạo đức, không phải câu hỏi về việc tôi làm là tốt hay xấu. Đó là vấn đề quyền lực: liệu những người truyền thống bị loại khỏi loại thông tin này – như phụ nữ, dân tộc thiểu số – có đột nhiên được tiếp cận nhiều hơn với thông tin này hay không?
Cuốn sách của tôi cũng là một nỗ lực để giúp bạn thoát khỏi cái mà tôi gọi là "địa ngục chiến thuật". Giải pháp của tôi để đưa bạn ra khỏi địa ngục chiến thuật dựa trên một tiền đề: chiến lược không phải là công thức.
Nhiều người nghĩ chiến lược là phải ghi nhớ các điểm A, B, C, 1, 2, 3, học những gì bậc thầy nói, ghi nhớ và áp dụng. Đó là tư duy công thức, là tư duy chiến thuật trá hình thành chiến lược.
Thực tế, chiến lược là một triết lý, một cách nhìn thế giới, một quan điểm mà tôi thấy rất đẹp và hấp dẫn. Một khi bạn thấm nhuần các ý tưởng cơ bản trong triết lý này, chúng trở thành nội tại, bạn bắt đầu nhìn mọi thứ khác đi, và từ bên trong, bạn bắt đầu áp dụng các chiến lược này vào hoàn cảnh của riêng mình, điều chỉnh nó cho phù hợp với cuộc sống của bạn, thay vì ngược lại.
Điều này có thể rất giải phóng và trao quyền.
Bây giờ, tôi muốn làm rõ hơn cách tiếp cận của tôi về chiến lược.
Tôi muốn thảo luận về một chương trong cuốn sách của tôi, một chiến lược mà tôi nghĩ có lẽ là quan trọng nhất: "Đừng đánh trận chiến cuối cùng".
Tôi sẽ kể cho bạn một câu chuyện mà tôi đã thuật lại trong chương đó.
Câu chuyện này liên quan đến một trong những chiến binh Samurai Nhật Bản nổi tiếng nhất từng sống, cũng là một trong những chiến lược gia vĩ đại nhất mọi thời đại: Miyamoto Musashi.
Miyamoto Musashi sống vào khoảng đầu thế kỷ 17 ở Nhật Bản. Khi Musashi khoảng 21 tuổi, anh ta đã đấu tay đôi và giết chết hai thành viên của gia tộc Yoshioka – một gia đình nổi tiếng với kỹ năng đấu kiếm.
Một thành viên trẻ nhất của gia tộc này, một chàng trai tên Mata Shichiro, thề sẽ trả thù Musashi. Anh ta thách Musashi đấu tay đôi.
Bạn bè của Musashi nhận ra đây là một cái bẫy và cảnh báo anh ta không nên chấp nhận. Tất nhiên, Musashi vẫn chấp nhận – anh ta không bao giờ nghe lời ai.
Họ nói: “Ít nhất anh đừng đi một mình, vì có thể đó là một cuộc phục kích.” Nhưng Musashi vẫn đi một mình.
Trong hai cuộc đấu trước với gia tộc Yoshioka, Musashi đều đến muộn – đó là một kỹ thuật yêu thích của anh ta để làm đối thủ mất bình tĩnh.
Lần này, anh ta đến sớm và ẩn mình sau một cái cây.
Quả nhiên, vài phút sau, Mata Shichiro xuất hiện, được bao quanh bởi một đội quân gồm chín chiến binh Samurai khác.
Musashi nghe họ nói chuyện: “Musashi luôn đến muộn, nhưng lần này chiêu đó sẽ không hiệu quả.”
Các chiến binh Samurai bắt đầu ngồi xuống và chờ Musashi đến.
Vài giây sau, Musashi nhảy ra từ sau cái cây, cầm kiếm và hét lên: “Ta đã chờ đủ lâu rồi, Mata Shichiro!” rồi lao về phía anh ta.
Mata vội vàng đứng dậy để tự vệ, nhưng Musashi giết anh ta ngay lập tức.
Chín người còn lại quá bất ngờ, không kịp nghĩ đến việc bao vây Musashi – điều duy nhất có thể cứu họ.
Thay vào đó, họ lao vào anh ta theo một hàng lộn xộn. Musashi đi dọc hàng và giết từng người một.
Đây có lẽ là cuộc đấu tay đôi nổi tiếng nhất trong lịch sử Samurai Nhật Bản, được Kurosawa bất tử hóa trong một bộ phim.
Sau đó, Musashi lang thang khắp vùng countryside để tìm kiếm những thử thách.
Anh ta nghe nói về một chiến binh nổi tiếng tên Baiken, người sử dụng một vũ khí kỳ lạ chưa ai từng thấy: một lưỡi liềm sắc bén với một sợi xích gắn vào, và ở đầu xích là một quả bóng thép nặng.
Baiken sẽ xoay quả bóng cho đến khi nó đạt được lực mạnh, rồi lao vào đối thủ.
Khi đối thủ giơ kiếm lên để đỡ cú đánh từ quả bóng thép vào mặt, lưỡi liềm sẽ cắt ngang cổ họ, giết chết ngay lập tức. Không ai từng đánh bại được Baiken.
Tất nhiên, Musashi thách Baiken đấu tay đôi, và Baiken vui vẻ chấp nhận.
Khi đến cuộc đấu, Musashi cầm một thanh kiếm ngắn ở tay trái và một thanh kiếm dài ở tay phải – không ai từng đấu với hai kiếm như vậy. Baiken chưa từng thấy điều này, rất kỳ lạ.
Trước khi Baiken kịp làm điều quen thuộc là lao vào đối thủ, Musashi đã lao về phía anh ta, khiến Baiken phải lùi lại. Baiken chỉ biết làm điều duy nhất anh ta quen thuộc: xoay quả bóng, lùi lại, rồi ném vào mặt Musashi.
Musashi dùng kiếm ngắn đỡ cú đánh, rồi dùng kiếm dài giết chết Baiken, cuối cùng đánh bại người được coi là bất bại.
Vài năm sau, Musashi nghe nói về một Samurai nổi tiếng khác, có lẽ là chiến binh vĩ đại nhất Nhật Bản, tên là Ganryu.
Ganryu không chỉ là một chiến binh xuất sắc và mạnh mẽ, anh ta còn sở hữu thanh kiếm dài nhất mà mọi người từng thấy.
Thanh kiếm này rất đẹp, với những họa tiết khắc trên đó, chỉ cần nhìn thấy nó được rút ra khỏi bao cũng đủ khiến đối thủ run sợ.
Musashi thách Ganryu đấu tay đôi, và Ganryu chấp nhận.
Cuộc đấu diễn ra trên một hòn đảo nhỏ gần nhà Ganryu, vào khoảng 8 giờ sáng.
Ganryu đến đúng giờ, đảo đông kín khán giả – đây là trận đấu tương đương với Ali đấu với Frazier, hai Samurai vĩ đại nhất thời đó.
Nhưng đến 9 giờ sáng, vẫn không thấy Musashi. Đến 10 giờ sáng, anh ta vẫn chưa xuất hiện.
Ganryu đi qua đi lại trên đảo, tức giận, quyết tâm không chỉ giết Musashi mà còn xé xác anh ta.
Khoảng 10 giờ sáng, một chiếc thuyền gỗ nhỏ xuất hiện, tiến gần đến đảo.
Khi đến gần hơn, mọi người thấy một người đàn ông ngồi ở phía sau thuyền, dường như đang nửa ngủ, đang gọt một mái chèo gỗ lớn. Khi thuyền đến đủ gần, họ nhận ra đó là Musashi.
Musashi không thèm chú ý đến ai. Chiếc thuyền từ từ cập đảo.
Điều đầu tiên anh ta làm là lấy một chiếc khăn bẩn trên thuyền, buộc quanh đầu, rồi nhảy xuống đảo, cầm theo mái chèo gỗ – không có kiếm, chỉ có một mái chèo gỗ.
Anh ta nhảy xuống, sẵn sàng cho cuộc đấu.
Ganryu không thể tin nổi: đây là người đến tham gia trận đấu lớn nhất trong đời, lại đội một chiếc khăn bẩn làm băng đầu – một dấu hiệu của sự thiếu tôn trọng cực độ – và chỉ cầm một mái chèo gỗ.
Đây là một kẻ điên.
Trước khi Ganryu kịp làm điều quen thuộc – lao vào và đâm Musashi bằng thanh kiếm đẹp đẽ của mình – Musashi bất ngờ lao về phía anh ta với mái chèo gỗ.
Ganryu chỉ biết làm điều duy nhất anh ta quen thuộc: vung kiếm phản công. Nhưng anh ta chém trượt một khoảng nhỏ, chỉ cắt đôi chiếc khăn, khiến nó rơi xuống.
Ngay lúc đó, mái chèo gỗ của Musashi đập xuống đầu Ganryu, giết chết anh ta.
Sau trận đấu đó, tên tuổi của Musashi được khẳng định mãi mãi, và anh ta trở thành Samurai vĩ đại nhất từng sống.
Khi phân tích Musashi và lý do tôi nghĩ anh ta quan trọng, bạn phải nhìn vào hai cách chiến đấu khác nhau.
Đối thủ của Musashi luôn làm điều tương tự: họ phụ thuộc vào vũ khí tuyệt vời của mình – lưỡi liềm kỳ lạ hoặc thanh kiếm đẹp đẽ – và lặp lại kỹ thuật mà họ đã dùng hết lần này đến lần khác.
Tôi gọi đó là "đánh trận chiến cuối cùng", một thứ rất vật chất và máy móc.
Musashi thì ngược lại. Anh ta không bao giờ làm điều tương tự hai lần.
Mỗi lần đối đầu với một đối thủ, anh ta quan sát, nghiên cứu họ, xác định điểm yếu của họ, và tấn công đúng vào điểm đó.
Anh ta điều chỉnh chiến lược của mình theo đặc điểm cụ thể của từng đối thủ.
Bạn mong anh ta đến muộn, anh ta đến sớm. Bạn mong anh ta dùng một kiếm, anh ta dùng hai. Bạn mong anh ta xuất hiện trong một cuộc đấu lớn với trang phục trang trọng, anh ta đến như một gã nông dân bẩn thỉu, say xỉn.
Tôi xem đây là một ẩn dụ về sự khác biệt giữa tư duy chiến lược và tư duy không chiến lược, cũng như cách nhiều người vận hành trong cuộc sống.
Hầu hết mọi người, trong bất kỳ tình huống nào, đều phụ thuộc vào một thứ gì đó – thường là thứ vật chất.
Họ phụ thuộc vào việc họ có nhiều tiền hơn đối thủ, nhiều bạn bè hơn, nhiều quyền lực hơn, nhiều ảnh hưởng hơn, công ty của họ lớn hơn, v.v.
Một người sử dụng chiến lược không phụ thuộc vào những thứ vật chất, máy móc.
Họ phụ thuộc vào sự sáng tạo của mình trong khoảnh khắc, tìm hiểu điểm yếu của đối thủ trong trận chiến cụ thể đó và khai thác nó để giành lợi thế.
Tôn Tử đã viết rằng: “Mọi trận chiến đều được thắng hoặc thua trước khi nó thực sự diễn ra.”
Ý ông là có điều gì đó xảy ra trong tâm trí, trong chiến lược, là đúng hay sai. Đến khi bạn bước vào trận chiến, bạn đã thắng hoặc thua rồi. Nhưng trận chiến mà ông nói đến là trận chiến trong tâm trí bạn.
Nếu tâm trí bạn đầy những ý tưởng từ quá khứ, nếu bạn lặp lại những công thức cũ, bạn đã thua cuộc chiến.
Ngược lại, nếu bạn áp dụng cách tiếp cận khác, dựa trên ý tưởng “đừng đánh trận chiến cuối cùng” – điều mà tôi cho là nền tảng của mọi tư duy chiến lược vững chắc – bạn đã thắng trước khi trận chiến bắt đầu.
Bây giờ, tôi muốn chuyển hướng một chút.
Tôi đã nhắc đến “địa ngục chiến thuật” trước đó, và trong mô hình đó, bạn có thể hình dung chiến lược như thứ nâng bạn lên luyện ngục.
Nhưng tôi muốn nói rằng trên luyện ngục này còn có một thiên đường, và thiên đường đó trong thuật ngữ quân sự được gọi là chiến lược vĩ mô (Grand Strategy).
Tôi muốn đưa bạn trở lại Hy Lạp cổ đại, nơi chiến lược vĩ mô bắt nguồn như một triết lý, cụ thể là đến với tín ngưỡng thờ nữ thần Athena – nữ thần chiến tranh, chiến lược và chiến lược vĩ mô.
Ở Hy Lạp cổ đại, khi một thợ mộc chuẩn bị xây nhà, một kiến trúc sư thiết kế đền thờ, một hoa tiêu chuẩn bị vượt biển, hay một chính trị gia chuẩn bị tranh cử, tất cả họ đều tìm đến một ngôi đền thờ Athena và cầu nguyện.
Khi Alexander Đại đế vượt qua Hellespont để bắt đầu cuộc chinh phục Đế quốc Ba Tư, điều đầu tiên ông làm là dâng vũ khí của mình cho Athena, xây một ngôi đền đẹp đẽ để tôn vinh bà, và đến đó cầu nguyện ngày đêm.
Nhưng những người này không cầu nguyện để có may mắn mê tín hay để Athena can thiệp vào việc của họ.
Điều họ cầu nguyện là tinh thần của Athena sẽ nhập vào họ, để họ có thể xây một ngôi nhà với nền móng vững chắc, vượt biển thành công, thắng cuộc bầu cử hoặc chiến tranh.
Để hiểu tinh thần của Athena, bạn cần biết về nguồn gốc của bà.
Mẹ của Athena là nữ thần Metis, có lẽ là nữ thần mạnh mẽ nhất.
Metis có khả năng biến thành bất kỳ hình dạng nào bà muốn và là người thông minh nhất trong số các vị thần bất tử.
Zeus, một vị thần khác, có tham vọng trở thành thần tối cao trên đỉnh Olympus, nhưng ông không thể làm được khi Metis còn tồn tại.
Zeus rất thông minh, nên một đêm, ông quyến rũ Metis, thuyết phục bà kết hôn với ông.
Vài tuần sau, ông bắt đầu thách thức khả năng biến hình của bà: “Ta cá ngươi không thể biến thành sư tử.” Metis liền biến thành sư tử và gầm lên.
Ông giả vờ sợ hãi, rồi nói: “Ta cá ngươi không thể biến thành một giọt nước.” Metis biến thành một giọt nước, và ngay lập tức, Zeus nhặt giọt nước đó lên và nuốt chửng.
Zeus đã loại bỏ đối thủ chính của mình và hấp thụ sức mạnh, sự thông minh của Metis.
Nhưng ông không biết rằng Metis đang mang thai.
Một đêm, Zeus nghe thấy tiếng ồn kinh khủng trong tai, đầu ông đau khủng khiếp, và đột nhiên, nữ thần bé nhỏ Athena ra đời từ trán ông, mặc áo giáp đầy đủ, vung kiếm và hét lên một tiếng thét chiến tranh.
Với nguồn gốc như vậy, Athena trở thành nữ thần chiến tranh của Hy Lạp.
Nhưng có một vị thần chiến tranh khác: Ares, anh trai cùng cha khác mẹ của Athena, cũng là con của Zeus.
Ares là một vị thần chiến tranh khác hẳn. Ares yêu chiến tranh, yêu bạo lực, sự hung hăng, cơ hội để giết chóc, và vinh quang từ việc giết chóc.
Athena ghét chiến tranh. Điều Athena thích là chiến thắng. Bà quyết định rằng để chiến thắng, không cần phải hung hăng hay chiến đấu, mà cần phải thông minh.
Con vật gắn liền với Athena là con cú – biểu tượng của trí tuệ. Con cú đậu trên cành cây, có khả năng xoay đầu mọi hướng và có tầm nhìn mạnh mẽ nhất trong số các loài chim, nhìn xa và rộng hơn bất kỳ sinh vật nào khác.
Giống như con cú, mỗi khi có trận chiến, Athena không lao vào ngay như Ares. Thay vào đó, bà lùi lại, quan sát mọi thứ xung quanh, nhìn sâu vào quá khứ, xa hơn vào tương lai, thấy được mọi điều đang diễn ra.
Bà không có khả năng biến hình như mẹ mình, nhưng tâm trí bà có thể thay đổi hình dạng – bà có một tâm trí cực kỳ linh hoạt và năng động, có thể thích nghi với mọi hoàn cảnh.
Sự kết hợp giữa khả năng nhìn xa trông rộng và tâm trí linh hoạt khiến bà rất mạnh mẽ, và vì thế, bà được coi là nữ thần chiến lược.
Trong "Iliad", Ares và Athena đối đầu nhiều lần, và mỗi lần Athena đều đánh bại Ares, khiến ông ta chạy lên đỉnh Olympus khóc lóc với Zeus, than vãn về em gái mình.
Chính Athena đã truyền cảm hứng cho ý tưởng Con Ngựa Thành Troia – một mưu kế nhỏ kết thúc chín năm chiến tranh vô ích. Chỉ một ý tưởng thông minh, so với Ares thích đổ máu.
Đối với người Hy Lạp cổ đại, tất cả con người đều có một phần của Ares và một phần của Athena.
Phần Ares là bản chất động vật của chúng ta, xu hướng phản ứng với những thứ trước mắt và trở nên cảm xúc. Athena đại diện cho ý thức, lý trí, điều khiến chúng ta vượt trội hơn các loài động vật khác.
Nhưng phần Ares thường chiếm ưu thế. Ngay cả khi chúng ta nghĩ mình đang rất thông minh, có kế hoạch hoàn hảo, trong lúc căng thẳng, khi áp lực dồn đến, Ares trỗi dậy, khiến chúng ta cảm xúc, thiếu kiên nhẫn, tham lam, đẩy chúng ta lệch hướng.
Chúng ta có thể xây một ngôi nhà hào nhoáng nhưng móng yếu, không vượt biển thành công, hoặc thua cuộc chiến, thua bầu cử.
Khi con người đến đền thờ Athena cầu nguyện, họ cầu mong tinh thần của bà sẽ chế ngự phần Ares xấu xí trong bản chất của họ, mang lại sự bình tĩnh và sự tách biệt mà bà luôn đem đến trong những thời khắc căng thẳng, để họ có khả năng nhìn xa hơn đối thủ, nhìn sâu hơn vào hoàn cảnh, và có sức mạnh tinh thần linh hoạt như bà.
Tất cả những điều này là chiến lược vĩ mô.
Chiến lược vĩ mô là một thuật ngữ quân sự, ám chỉ một cách suy nghĩ đặc biệt.
Thường thì khi đối mặt với một đối thủ, chúng ta có xu hướng tập trung vào những gì ngay trước mắt – đó là bản chất con người.
Chiến đấu là một việc rất bản năng, và vì thế, chúng ta phản ứng với những gì gần nhất. Dù có lập kế hoạch, khi tầm nhìn của chúng ta bị khóa vào trận chiến trước mắt, chúng ta mất đi một thứ gì đó.
Chiến lược vĩ mô đơn giản là: bạn rời khỏi chiến trường một chút, buộc mình tách ra, và cố gắng nhìn nhiều hơn những gì bạn đã thấy trước đó.
Bạn tránh cám dỗ phản ứng ngay lập tức hoặc chỉ nhìn vào các yếu tố vật chất của đối thủ.
Ví dụ, bạn buộc mình nhìn sâu hơn vào lịch sử của cuộc xung đột, nghĩ xa hơn về tương lai, thay vì chỉ nghĩ về chiến tranh, bạn nghĩ đến chính trị, văn hóa, khía cạnh xã hội của trận chiến.
Bạn tiếp nhận mọi thứ, càng nhiều càng tốt. Bằng cách suy nghĩ và lập kế hoạch như vậy, bạn tạo ra cái gọi là một chiến dịch.
Hầu hết mọi người chiến đấu theo kiểu từng trận nhỏ, nhưng ý tưởng của chiến lược vĩ mô, như tôi nói trong một chương, là "thua trận nhưng thắng chiến tranh".
Bạn nghĩ đến mục tiêu cuối cùng vài năm sau, và xây dựng một chiến dịch mạnh mẽ, lý trí.
Biểu tượng của chiến lược vĩ mô là Alexander Đại đế, có lẽ là chiến lược gia vĩ mô đầu tiên.
Alexander là người cầu nguyện nhiệt thành nhất với tinh thần của Athena.
Khi ông vượt qua Ba Tư để đối đầu với Đế quốc Ba Tư, ông có một đội quân khoảng 40.000 người, đối mặt với quân đội 750.000 người – tỷ lệ tưởng chừng không thể vượt qua.
Nhưng thay vì lao vào chiến đấu ngay như hầu hết các tướng lĩnh khác, Alexander không đánh. Ông cẩn thận tìm hiểu văn hóa và chính trị Ba Tư, đi từ thành phố này đến thành phố khác, chinh phục họ bằng chính trị, giới thiệu một thế giới mới – Đế quốc Alexandrian, tạo ra một nền văn hóa mới.
Ông làm điều này trong vài năm, và đã chinh phục một phần lớn Đế quốc Ba Tư mà không cần đánh một trận nào.
Đến khi cuối cùng đối đầu với quân Ba Tư trên chiến trường, ông đã hấp thụ toàn bộ đế quốc của họ – họ không còn kinh tế, không còn gì để dựa vào, và ông dễ dàng đánh bại họ. Đó là ý tưởng của chiến lược vĩ mô.
Khi tôi nghiên cứu các chiến lược gia vĩ đại nhất trong lịch sử – Napoleon, Hannibal, Nữ hoàng Elizabeth I, Abraham Lincoln – tôi nhận ra tất cả họ đều sở hữu tinh thần chiến lược vĩ mô này một cách dồi dào.
Đây chính là nguồn gốc thành công của họ, không chỉ là kiến thức chiến lược, mà là khả năng nhìn xa trông rộng.
Tôi tin rằng sức mạnh này tiềm ẩn trong mỗi người chúng ta. Không phải là cầu nguyện với Athena nữa – dù bạn có thể làm nếu muốn – mà là một quá trình đơn giản.
Bất cứ khi nào bạn chuẩn bị bước vào một trận chiến, có một quyết định quan trọng cần đưa ra, hoặc có một cuộc khủng hoảng, thay vì lao vào như thường lệ, bạn lùi lại một bước.
Đây là điều Napoleon thường làm trước các trận chiến lớn. Bạn đánh giá lại hoàn toàn chiến lược của mình.
Bạn tự nhủ: “Ý tưởng của tôi có lẽ rất hạn chế vì tôi chưa nhìn toàn cảnh.”
Bạn xé bỏ chiến lược cũ và nghĩ theo hướng: “Nếu tôi thực hiện kế hoạch này, nó có thể dẫn đến thảm họa gì?”
Bạn nghĩ xa hơn về hậu quả của chiến lược mà bạn cho là xuất sắc, xé bỏ nó, và quyết định nghĩ về một thứ khác.
Bạn buộc mình tiếp nhận nhiều hơn về môi trường xung quanh, nghĩ sâu hơn về hoàn cảnh xã hội của trận chiến – điều cực kỳ quan trọng và là chìa khóa trong chiến tranh của Napoleon.
Bạn xem xét kỹ hơn về hoàn cảnh văn hóa, nhìn sâu hơn vào kẻ thù, nhìn qua con mắt của họ để thấy họ đang nhìn bạn thế nào. Với góc nhìn cao hơn này, bạn sẽ tìm ra một chiến lược mới có tầm nhìn và sự linh hoạt vượt trội, từ đó đưa ra một quyết định chiến lược vĩ mô.
Trong khi viết cuốn sách này, có một cuộc chiến đang được lên kế hoạch và tiến hành ở Iraq.
Theo dõi cuộc chiến này rất thú vị khi tôi viết sách, vì tôi thấy nó xác nhận mọi điều tôi đang nghĩ và viết. Tôi muốn nhìn nhanh vào Chiến tranh Iraq và cách tôi phân tích nó, bằng cách đi vào tâm trí của người lập kế hoạch và thực hiện cuộc chiến này – đi vào chiến lược của Tổng thống Bush.
Hầu hết mọi người khi nhìn vào Chiến tranh Iraq, họ bắt đầu từ đó. Tôi thì đi xa hơn về quá khứ, nhìn vào kinh nghiệm của Desert Storm.
Nếu bạn biết về George W. Bush, ông ấy có một nỗi ám ảnh gần như Freudian với cha mình.
Ông quyết tâm không lặp lại bất kỳ sai lầm nào của cha mình, quyết định đi theo một hướng hoàn toàn mới. Và sai lầm lớn nhất của cha ông, theo nhiều người, là không kết thúc Chiến tranh Iraq, không loại bỏ Saddam Hussein.
Vì vậy, từ lâu trước khi Chiến tranh Iraq trở thành vấn đề, George W. Bush đã có ý định rằng ông sẽ là người sửa chữa sai lầm này của cha mình, là người loại bỏ Saddam Hussein.
Tiếp theo là vụ tấn công 11/9. Rõ ràng, sau vụ việc này, như tất cả chúng ta, ông có xu hướng trở nên rất cảm xúc.
Đối với tổng thống, có cảm giác rằng nước Mỹ bị coi là yếu đuối và dễ bị tổn thương, một mong muốn chứng minh rằng nước Mỹ không yếu, rằng chúng ta mạnh mẽ, và thậm chí là một mong muốn vô thức để trả thù.
Khi đối mặt với một kẻ thù khó xác định như Al Qaeda, rất khó để biết chính xác phải tấn công ai. Sau cuộc xâm lược Afghanistan, ánh mắt tự nhiên hướng đến Saddam Hussein.
Ông ta có thể là loại kẻ thù giúp thể hiện sự quyết tâm của chúng ta và mang lại chút trả thù.
Vấn đề liệu ông ấy có thực sự tin rằng Saddam Hussein chịu trách nhiệm cho vụ 11/9 hay không không quan trọng, mà là ông đã có sẵn một khuynh hướng muốn thấy mối liên hệ giữa hai điều đó.
Ông có khuynh hướng tin rằng có sự liên quan nào đó, và như chúng ta biết trong lịch sử chiến tranh, bạn sẽ thấy điều bạn muốn thấy trong bất kỳ thông tin tình báo nào.
Đồng thời, George W. Bush được bao quanh bởi những người bảo thủ mới (neoconservatives).
Họ đến với ông và đưa ra một kịch bản tuyệt vời về điều gì sẽ xảy ra khi loại bỏ Saddam Hussein: dân chủ sẽ được neo giữ ở Iraq, ở Trung Đông, lần đầu tiên; dân chủ này sẽ lan tỏa như một loại virus đến Iran, Syria, Ả Rập Saudi; khu vực sẽ trải qua sự ổn định tuyệt vời, lợi ích dầu mỏ được đảm bảo, Israel không còn bị đe dọa, v.v.
Một hiệu ứng domino ngược, cực kỳ hấp dẫn: chỉ cần loại bỏ Saddam Hussein, bạn sẽ tạo ra hòa bình lan tỏa khắp Trung Đông.
Điều cuối cùng cần biết về George W. Bush là ông ta coi trọng sự quyết tâm và lòng trung thành hơn bất cứ thứ gì.
Ông nghĩ rằng điều quan trọng nhất là khi bạn quyết định một hướng đi, bạn phải theo nó đến cùng, và tất cả mọi người xung quanh phải đồng lòng, không được do dự, không được bất trung, phải hoàn thành công việc đã bắt đầu.
Khi bạn cộng tất cả các yếu tố này lại, tôi nghĩ bạn thấy một mức độ cảm xúc rất lớn ảnh hưởng đến các quyết định chiến lược của ông.
Tôi không thấy ai thực sự bình luận về điều này, có lẽ vì khi nhìn vào những người như Bush hay đặc biệt là Cheney, bạn không nghĩ rằng có cảm xúc ở đó.
Nhưng khi nhìn vào chiến lược, có một khuynh hướng muốn là người loại bỏ Saddam Hussein, một mong muốn thể hiện sự quyết tâm, một chút trả thù, v.v.
Ý niệm về việc thể hiện sự quyết tâm, hoàn thành công việc đến cùng – sự quyết tâm là một phẩm chất rất quan trọng trong chiến tranh, nhưng nếu nó không đi đôi với trí tuệ và sự thông minh, nó chỉ trở thành sự ngoan cố, một phẩm chất cảm xúc khác.
Vì vậy, khi một người tiếp cận chiến lược với tất cả những cảm xúc này làm mờ tâm trí – cảm xúc như trả thù, quyết tâm, và niềm tin vào kịch bản màu hồng gần như là sự hoàn thành ước muốn – bạn có xu hướng tạo ra các chiến lược không thực sự liên quan đến thực tế.
Thay vì nhìn vào Iraq và tự hỏi: “Đây là một quốc gia chưa từng có dân chủ, bị chia rẽ sâu sắc, được tạo ra từ năm 1916, có thể dân chủ kiểu Mỹ sẽ không bén rễ ở đây,” bạn không nghĩ vậy.
Bạn thấy điều bạn muốn thấy. Thay vì tưởng tượng rằng kịch bản hòa bình lan tỏa mà bạn vẽ ra có thể biến thành điều ngược lại, bạn không bao giờ nghĩ đến.
Tôi nhớ khi cuộc chiến được lên kế hoạch lần đầu, tôi đã hét lên với TV, với bất kỳ ai chịu nghe tôi – không có nhiều người nghe – rằng tôi không thể hình dung cuộc chiến này sẽ kết thúc thế nào.
Ý tôi không phải ở khía cạnh chính trị, mà tôi không thấy được một kết thúc hợp lý, lý trí.
Nếu bạn tuyên bố ý định rằng dân chủ sẽ lan tỏa khắp Trung Đông như một loại virus, rằng bạn muốn loại bỏ các chế độ ở Iran, Syria, Ả Rập Saudi, bạn đang gửi tín hiệu đến những người này rằng bạn có ý định loại bỏ họ.
Nếu bạn có một thời gian biểu muốn rút khỏi Trung Đông trong ba hoặc bốn năm, để lại một nền dân chủ mong manh như một miếng băng dán, tại sao bạn không tưởng tượng rằng các quốc gia như Iran, Syria, Ả Rập Saudi – những nước có lợi ích trong việc không để Iraq duy trì dân chủ – sẽ làm mọi thứ có thể để phá hoại ngay khi bạn rời đi?
Đây chính là tình huống đã xảy ra, tương tự như khi Liên Xô xâm lược Afghanistan – một cuộc chiến mà tôi nghĩ là có nhiều điểm tương đồng nhất với cuộc chiến này, và tôi có nói về nó trong sách.
Ngược lại, nếu bạn quyết định ở lại 10 hoặc 15 năm, bạn tạo ra một loạt vấn đề khác. Dù bạn làm gì, bạn cũng không thể có một kết thúc hợp lý, lý trí.
Đây là một nhóm chiến lược gia bước vào chiến tranh với một kế hoạch kết thúc rất mơ hồ, một chiến lược rút lui rất mơ hồ, và họ đang trả giá đắt cho điều đó.
Tôi không phân tích điều này theo nghĩa chính trị.
Tôi nhìn thuần túy từ góc độ chiến lược, và tôi có thể phân tích tương tự về chiến dịch thảm họa của John Kerry năm 2004.
Đây không phải là một sự kiện cô lập, vì tôi nghĩ chiến tranh liên quan đến xã hội, và những vấn đề chúng ta thấy ở đây là những vấn đề sâu xa hơn, thậm chí là vấn đề xã hội.
Mọi người khi bắt đầu hành động đều nghĩ rằng họ có một kế hoạch, một chiến lược.
Mike Tyson từng nói: “Ai cũng có một kế hoạch cho đến khi bị đấm vào mặt.”
Mọi nhà lãnh đạo đều nghĩ rằng họ biết điều gì đang xảy ra, rằng họ có một chiến lược và nó sẽ hiệu quả. Không ai ngu ngốc đến mức nghĩ rằng họ không có chiến lược.
Vấn đề là cảm xúc không thể tránh khỏi làm mờ đi cách bạn nhìn thế giới và cách bạn xây dựng chiến lược.
Bạn muốn thấy một số kết quả nhất định, bạn muốn tin rằng kẻ thù của mình là như thế này, và điều đó ảnh hưởng rất tinh vi đến cách bạn lập kế hoạch, xây dựng chiến lược.
Nếu tôi có một điều ước, tôi muốn Chiến tranh Iraq trở thành một bài học lớn cho thế hệ của chúng ta, cho tất cả những ai đang sống bây giờ, rằng đây là kết quả của chiến lược tồi, của việc để cảm xúc làm mờ ý tưởng về thế giới, của việc tách rời khỏi thực tế.
Chiến lược chỉ thành công khi bạn thực sự nắm bắt được điều gì đang diễn ra xung quanh và ít nhất có thể tách mình khỏi cảm xúc dù chỉ một chút.
Tóm lại, nếu có một điều bạn có thể rút ra từ cuốn sách này, đó là trong bất kỳ trận chiến nào, không phải yếu tố vật chất sẽ chiến thắng – không phải tiền bạc, ảnh hưởng, hay quyền lực bạn sở hữu.
Điều luôn chiến thắng trong bất kỳ xung đột nào là chiến lược, là sự sáng tạo và khía cạnh tinh thần mà bạn mang đến trận chiến. Bạn có thể mất mọi thứ – tiền bạc, ảnh hưởng, quyền lực – nhưng nếu bạn biết "Binh pháp", bạn sẽ chiến thắng trong mọi xung đột. Đó là điều tôi muốn nói.
Câu hỏi và trả lời:
Câu hỏi: Quyết định tham gia Chiến tranh Iraq có thực sự dựa trên cảm xúc không, hay đó là một quyết định hợp lý để răn đe?
Trả lời: Tôi không nói cảm xúc dẫn chúng ta đến Chiến tranh Iraq. Ý tôi là cảm xúc đã làm mờ chiến lược của chúng ta. Bạn bắt đầu với một ý tưởng hợp lý – răn đe khủng bố, một ý tưởng mà Israel đã sử dụng hiệu quả.
Nhưng những ý tưởng tưởng chừng rất lý trí này lại bị nhiễm cảm xúc rất nhiều. Hãy đọc cuốn "The Assassin's Gate" – những sai lầm đáng kinh ngạc từ đầu cuộc chiến, như niềm tin rằng người Iraq sẽ chào đón họ bằng hoa, rằng dân chủ sẽ bén rễ, rằng họ sẽ rời đi sau ba tháng.
Bạn nói đó là hợp lý và lý trí sao? Bề ngoài có vẻ vậy, nhưng có điều gì đó khác đang diễn ra.
Câu hỏi: Tại sao không tính đến chiến lược của đối thủ, như Saddam Hussein đã lên kế hoạch cho một cuộc chiến du kích từ đầu?
Trả lời: Tôi nghĩ điều đó đã được tính đến, nhưng Mỹ có một vấn đề chiến lược: chúng ta áp dụng những quy tắc mà đối thủ không tuân theo.
Ví dụ, chúng ta cố ý mạo hiểm mạng sống của binh lính để không gây nguy hiểm cho dân thường, trong khi đối thủ nhắm vào dân thường.
Chiến tranh là một môi trường phi đạo đức – không quan trọng bạn có ý định tốt hay không, bạn phải nghĩ đến điều gì sẽ xảy ra trên thực tế.
Câu hỏi: Trong môi trường hiện đại và nơi làm việc, nơi có những nghĩa vụ đạo đức, bạn phải bỏ đi bao nhiêu chiến lược quân sự? Và có chiến lược gia vĩ đại nào sau năm 1945 không?
Trả lời: Nếu bạn áp dụng chiến lược quân sự một cách hung hăng và gây vấn đề trong văn phòng, bạn sẽ không đi xa.
"Binh pháp Tôn Tử" nói về chiến thắng với tối thiểu bạo lực, giải quyết xung đột một cách tỉnh táo. Bạn phải điều chỉnh chiến lược cho phù hợp với môi trường – nếu môi trường đòi hỏi hành động đạo đức, đó là một phần của cách bạn chiến đấu. Về chiến lược gia, tôi có nói về Gandhi trong sách – một chiến binh đạo đức, nhưng cũng là một chiến lược gia xuất sắc với chiến lược kháng chiến thụ động, rất phù hợp với hoàn cảnh Ấn Độ lúc đó.
Câu hỏi: Bạn nghĩ gì về cuốn "Thế giới phẳng"
Trả lời: Tôi chưa đọc cuốn sách, nhưng tôi có đọc các bài viết của ông ấy trên New York Times và biết về phân tích của ông về Chiến tranh Iraq – rất tốt. Tuy nhiên, tôi không chắc mình đồng ý với khái niệm thế giới phẳng. Một người bạn vừa trở về từ Ấn Độ nói rằng cuốn sách đó không đúng – toàn cầu hóa có thể đã đến với một số tầng lớp tinh hoa ở các thành phố lớn, nhưng hàng triệu người khác ở Ấn Độ vẫn chưa bị ảnh hưởng.
Câu hỏi: Làm thế nào để xây dựng tinh thần (morale) trong chiến lược vĩ mô, đặc biệt trong bối cảnh Iraq, khi kẻ thù có động lực cao hơn?
Trả lời: Napoleon nói rằng nếu quân đội của bạn có tinh thần cao, bạn có sức mạnh gấp ba lần quân đội khác. Lịch sử có nhiều ví dụ về các đội quân có động lực đánh bại quân đội đánh thuê dù tỷ lệ chênh lệch lớn.
Ở Iraq, kẻ thù có động lực cao hơn trong một thời gian, trong khi binh lính Mỹ ở trong một chiến dịch cảnh sát – không phải cách họ quen chiến đấu, dẫn đến tinh thần thấp. Đây là một vấn đề lớn, tương tự như ở Afghanistan với quân Liên Xô.
Câu hỏi: Có tình huống nào mà các nguyên tắc chiến lược bạn đề cập không áp dụng hoặc không hiệu quả không?
Trả lời: Đó là lý do tôi nhấn mạnh “đừng đánh trận chiến cuối cùng”. Chiến lược không phải là công thức. Tôi có một chương về chiến lược bao vây, tiêu diệt, nhưng bạn không thể áp dụng nó vào mọi tình huống trong cuộc sống. Chiến lược là phải linh hoạt, thích nghi với hoàn cảnh. Tôi không nói bạn chỉ nên tự do, hành động theo khoảnh khắc – đó không phải chiến lược. Napoleon lập kế hoạch chi tiết, nhưng kế hoạch của ông có sự linh hoạt để điều chỉnh.
Câu hỏi: Bạn áp dụng các khái niệm trong sách của mình vào cuộc sống cá nhân thế nào, đặc biệt khi muốn xuất bản hoặc bán sách?
Trả lời: Là một nhà văn, cuộc sống rất khác – bạn thường ở một mình, chỉ tiếp xúc với vài người như đại lý hoặc biên tập viên, nên rất khép kín.
Nhưng tôi áp dụng chiến lược mọi lúc. Tôi có một đối tác, Joost Elffers, người thiết kế sách của tôi. Đôi khi tôi cảm thấy anh ấy lấy phần lớn hơn, và tôi phải bình tĩnh, không để cảm xúc ảnh hưởng đến các quyết định quan trọng.
Tôi tự nhủ đây là công việc, nếu tôi cảm xúc và nổi giận, sẽ có hậu quả tôi không muốn. Tôi không đi khắp nơi để trở thành kẻ Machiavellian với mọi người.
Câu hỏi: "Binh pháp Tôn Tử" có thực sự bị giữ kín khỏi dân chúng không, khi ở Nhật Bản có sáu phiên bản khác nhau từ 1.000 năm trước?
Trả lời: Ở Nhật Bản, có một tầng lớp chiến binh và Samurai riêng biệt – một thương nhân hay người dân thường không đọc những cuốn sách đó.
Ý chính của tôi là ở Trung Quốc, một công dân, nông dân, hay người không thuộc tầng lớp tinh hoa không có cách nào tiếp cận "Binh pháp Tôn Tử".
Cuốn sách không được in và xuất bản cho đến gần đây. Nó được ghi trên các thanh tre, thậm chí bị thất lạc một thời gian dài, và chỉ được truyền miệng qua các tướng lĩnh.
Câu hỏi: Có ví dụ lịch sử nào mà một thất bại trên chiến trường lại dẫn đến chiến thắng trong một nghĩa rộng lớn hơn không?
Trả lời: Chiến dịch Tết Mậu Thân là một trong những chiến lược xuất sắc nhất.
Việt Nam là một phòng thí nghiệm tuyệt vời về ý tưởng chiến lược – một quốc gia với công nghệ và thông tin liên lạc từ thế kỷ 19 đã đánh bại Mỹ và Pháp. Chiến dịch Tết là một vụ tự sát – Việt Cộng lộ diện và tấn công các nơi như Sài Gòn, Huế, dẫn đến một cuộc thảm sát.
Nhưng họ cố ý làm vậy, vì biết rằng sự ủng hộ của người Mỹ cho chiến tranh đang giảm. Họ muốn cho người Mỹ thấy qua TV rằng đây là một cuộc chiến không có tiến triển. Chiến thắng về mặt chính trị và văn hóa quan trọng hơn việc hy sinh hàng ngàn Việt Cộng. Chiến dịch Tết là bước ngoặt của Chiến tranh Việt Nam, khiến Lyndon Johnson không tái tranh cử và là khởi đầu cho sự kết thúc.
(Nguồn: Chau Doan - https://www.facebook.com/ChauDoan21165)